ملک سلیمان؛ تصویری از ملک آخرالزمان

 

ما اصلا اعتقاد نداریم که شاهکار خلق کرده ایم بلکه معتقدیم که این اثر مثل هر اثر دیگر نقاط ضعف و قوت زیادی دارد اما احساس می کنم که «ملک سلیمان» نقاط مثبتی را در فضای سینما بوجود آورده و رویکرد به سینمارا تغییر داده

فیلم «ملک سلیمان» از همان زمانی که پروژه اش به تصویب رسید تا به همین امروز که روی پرده سینماها در حال اکران است،حرف ها و حاشیه های زیادی داشته است.از اختصاص بودجه میلیاردی به این پروژه تا استفاده ازعوامل خارجی برای جلوه های بصری و موسیقی متن، همه و همه دست به دست هم دادند تا «ملک سلیمان» را پیش از اکران بر سر زبانها بیاندازد و خیلی ها را راغب کند تا در سالنهای سینما به دیدن این فیلم بروند. بی مناسبت ندیدیم تا گفتگویی داشته باشیم با مجتبی فرآورده، تهیه کننده فیلم «ملک سلیمان» تا هر آنچه که درباره فیلم گفتنی است را از زبان او بشنویم.

در قرآن مجید داستان های زیادی درباره پیامبران الهی روایت شده و هر کدام چه از لحاظ ساختار داستانی و دراماتیکی و چه مولفه های دینی دارای جذابیت های زیادی هستند. دلیل اینکه از بین این همه داستان ترجیح دادید که داستان حضرت سلیمان نبی (ع) را به تصویر بکشید چه بود؟
ـ حقیقت امر این است که آنچه بشر امروز نیاز دارد و آنچه که در حوزه فرهنگ و نمایش تولید می کند،تقریبا به انتها رسیده است رویکرد سینمای غرب به افسانه های گذشته نشانه واضحی از بن بستی است که در ارائه متون نمایشی به وجود آمده است و رویکرد به آینده هم از این جنس است مضاف بر اینکه بشر امروز- البته به استثنای سینمای ایران چون این سینما یک سینمای اجتماعی زده است -  فرامرزی فکر می کند و دوست دارد که نسبت به آینده و گذشته خود اطلاعات بهتر و بیشتری کسب کند و در حقیقت کسانی که بانی اصلی سینما بوده اند،خودشان به این نتیجه رسیده اند که صرف داستان پردازی به یک انتهایی رسیده و دارد مدام خودش را تکرار می کند با این مقدمه عرض می کنم که قصص انبیا منبع داستانی بسیار قوی و پر محتوایی هستند که از طریق استفاده آن می توان به سینما ورود کرد.برداشت ما اینگونه است که انبیا افراد گذشته تاریخی نیستند یعنی اساسا خط تاریخ یک خط مستقیم نیست که هرچه از مبدا دور شده باشیم به مقصد نزدیکتر شده ایم حرکت تاریخ یک حرکت دوار است که مدام در حال گردش است و مدام دور خودش می گر دد و بارها به نقاط عطف خود می رسد.لذا نگاه ما به انبیای الهی به این صورت نیست که ما از آنها فاصله گرفته ایم و دور شدیم انبیای الهی معلمان بزرگ بشریت هستند و آنچه که خداوند توسط پیامبران ارائه کرده بهترین راهبرد و راهنماست علاوه بر اینکه وقایعی که در مقطع زمانی زندگی هرکدام از پیامبران رخ داده است،منحصر به زمان خودشان نیست و هر کدام از پیامبران مقطعی از آینده را تصویر کرده اند.این پیامبران درسهایی را به ما آموخته اند که راهگشا است. یکی از پیامبرانی که سهم بسزایی با توجه به دلایلی که ذکر خواهم کرد در این راه داشته،حضرت سلیمان نبی است چیزی که بشر امروز بیش از هر چیز به آن نیاز دارد،ملک داری است.مکاتب مختلف سیاسی در این راه آمده اند و رفته اند.قدر ترین آنها که قد علم کرده بود کمونیسم بود که از بین رفت الان هم صدای شکستن استخوانهای لیبرال - دموکراسی غرب دارد شنیده می شود برای اینکه طریقه ملک داری را درست اجرا نمی کنیم.طریقه ملک داری آن چیزی است که خداوند برای پیامبران الهی ترسیم کرده است خداوند در قرآن از چهار ملک نام برده که سه تای آنهاتوسط پیامبران الهی بوده و دیگری مربوط به ذوالقرنین که پیامبر نیست و ازبین اینها کاملترین ملک،ملک سلیمانی است و ملک سلیمان رویکردی برای آینده دارد یعنی اگر بخواهیم از ملک آخرالزمان یاد کنیم،بهترین نمونه و ماکت آن ملک سلیمان  و آنچه که در آن رخ داده است به شمار می آید و این مساله دلیل ورود ما به داستان سلیمان نبی(ع) است.

یکی از مسایلی که از همان ابتدای شروع پروژه ملک سلیمان مطرح شد،موضوع بودجه است که خیلی هم حاشیه ساز شد.اینجا اصلا نمی خواهم راجع به آن حواشی و کم یا زیاد بودن بودجه بپردازم.می خواهم راجع به ماهیت بودجه در پروژه های تاریخی صحبت کنیم اینکه تا چه حد بودجه هایی که برای پروژه هایی از این دست در نظر گرفته می شود کفاف خرجهای سنگین و دکور،لباس و گریم های تاریخی را می دهد؟
ـ اول از همه این را بگویم که بودجه «ملک سلیمان» از سینمای ایران تامین نشد و به قولی این بودجه از گلوی سینمای ایران بیرون کشیده نشد.اگر از استاندارهای جهانی پیروی نکنیم نمی توانیم از مرز خودمان فراتر برویم.متاسفانه یک نگرش محدود در سینمای ایران رواج پیدا کرده که بیشترش از رویکرد اجتماعی نگری نشات گرفته و آن این است که سینما را در مرز خودمان محدود کرده ایم و بنا داریم با این نگرش محدود فیلمی بسازیم که غوغا کند.این اتفاق رخ نمی دهد.واقعا به افراد خارج از مرز ایران چه ربطی دارد که زنی در ایران با مادر شوهر یا شوهرش مشکل دارد؟ چه کسی حاضر است به دیدن این فیلمها تن دهد؟ خود ما چند درصد از فیلمهای این سبکی از چین و هنگ کنگ را دیده ایم؟ لازم بر این است که رویکردمان را عوض کنیم یعنی از محدوده جغرافیای ایران بیرون بیاییم.وقتی می خواهیم این کار را انجام دهیم نیاز به ابزار و لوازم خاصی دارد یعنی وقتی می خواهیم استانداردسازی کنیم به ابزار و نگرش متفاوت نیاز داریم.شکی نیست که سینمای تاریخی یک سینمای گران است ودلایل زیادی هم دارد.

بودجه ای که در اختیار داشتید جوابگوی این حجم عظیم از کار بود؟
ـ ما بودجه خوبی در اختیار داشتیم و به زعم من نه تنها در آن اسراف نشده که حتی جریان جدیدی را در سینمای ایران بوجود آورده است سینما را باید ساخت ، با حرف تغییری در آن بوجود نمی آید.اینکه درباره سینما بخشنامه صادر کنیم و سخن سرایی کنیم، دردی از سینمای ما درمان نمی شود.ما اصلا اعتقاد نداریم که شاهکار خلق کرده ایم بلکه معتقدیم که این اثر مثل هر اثر دیگر نقاط ضعف و قوت زیادی دارد اما احساس می کنم که «ملک سلیمان» نقاط مثبتی را در فضای سینما بوجود آورده و رویکرد به سینمارا تغییر داده.اگر قرار بود به صورت سنتی این فیلم را بسازیم حداقل باید 35 هزار متر مربع دکور می ساختیم .به کمک سینمای دیجیتال بود که توانستیم با ساخت 18هزار مترمربع دکور،فضایی معادل 30 هزار متر مربع را به تصویر بکشیم.اینجا یک خط شکنی صورت گرفته و از منظری دیگر سینما عرضه شده وبقیه دارند از آن بهره می برند.

به طور حتم ورود به سینمای تاریخی نیازمند به یک سری تحقیقات گستره در زمینه های مختلف است.گستردگی این تحقیقات در «ملک سلیمان» تا چه حد بود و در این زمینه از چه منابعی استفاده کردید؟
ـ ما در تحقیقاتی که انجام دادیم،چیزی نخواستیم که برای ما فراهم نشده باشد.ما هم از آثار و منابع محققان داخلی استفاده کردیم و هم در خارج از این مرز و بوم اگر احساس کردیم که کسانی بوده اند که در این زمینه اثری داشته و تحقیقاتی کرده اند،از کمک آنها نیز استفاده کردیم مثل آقای "هارون یحیی".ایشان یک بحث مفصلی راجع به حضرت سلیمان و ملک ایشان دارد که در تحقیقات ما خیلی کمک کننده بود.هارون یحیی یک ترکیه تبار ساکن آمریکا است که کتب بسیار ارزنده ای دارد.

فقط یک گروه روی این کار تحقیق می کردند؟
ـ خیر. یکی از گروههای تحقیق،گروه قرآنی بود. کار گروه تحقیقات قرآنی ما از این جهت بود که کلیه آیاتی که مربوط به انبیا و رسل بود،از قرآن استخراج کردند بعد آیا ت مربوط به حضرت داوود و سلیمان و حالا آیات مربوط به حضرت سلیمان را در این مجموعه آیات می شد بررسی کرد چرا؟ چون انبیای الهی مثل پادشاهان نیستند که در برهه ای از تاریخ حکومتشان به انتها برسد و حکومت پادشاه بعدی آغاز شود.انبیای الهی بر اساس یک برنامه الهی آمدند و به رسالت رسیدند و همه آنها کار نبی قبلی را ادامه داده و پیش برنده کار نبی بعد از خود بودند.لذا باید تمام فضای آیات انبیا و رسل را به دست می آوردیم.در کنار این ما باید به بخشی ورود می کردیم به نام اجنه و شیاطین که جزو اسطوره ها و افسانه های قدیم محسوب می شود.لازم بود که از یک سری اسطوره شناس استفاده کنیم و یک اسطوره شناسی اساسی را به دست بیاوریم.

حضور «حسن عباسی» چگونه در گروه تحقیق شکل گرفت؟
ـ بخش دیگر سینمای روز دنیا بود که باید اطلاعاتی راجع به آن بدست می آوردیم چرا که قرار نبود یک فیلم بی خاصیت راجع به پیامبران تولید کنیم چرا که پیامبران تاریخ بشر را رقم زده اند به همین دلیل نیاز بود با یک نگاه استراتژیک به این مقوله نگاه کنیم حضور "دکتر حسن عباسی" به همین دلیل بود تا مبانی سینمای استراتژیک را استخراج کنیم تا بر اساس آن فیلم بسازیم.اینها را که می گویم برای این است تا متوجه این قضیه بشوید که با دیدن 5 دقیقه از این فیلم نمی شود تا بر مبنای تاریخی آن ایرادی واردکرد و پیشینه دو سال و نیم تحقیق پشت این فیلم است.

بگذارید در ادامه به بحث تکنیک در «ملک سلیمان» بپردازیم و قبل از آن  فیلمنامه این اثر را بررسی کنیم.خیلی از دوستان منتقد بر این اعتقادند که فیلمنامه «ملک سلیمان» فدای تکنیک آن شده و برخلاف تکنیک بالا در آن، فیلمنامه از سطح قابل قبولی برخوردار نیست.به این فکر نمی کنید که کمی در این زمینه تعلل شده؟
ـ تقریبا اگر نگویم همه ولی بیشتر نقدهایی که درباره «ملک سلیمان» نوشته شده است را خوانده ام و آنها را دسته بندی هم کرده ام که بخشی از اینها نقد است که حتما مد نظر قرار می دهیم و از آنها استفاده می کنیم.بخشی از آنها عیب جویی است که به طور حتم به آنها توجهی نخواهیم کرد و بخشی هم ورود برخی افراد به زمینه ای است که به نظر می آید که با این بخش خیلی بیگانه هستند.نقد درباره «ملک سلیمان» خیلی کم بوده یعنی عموما یا گفته اند چرا به سراغ خارجی ها رفته اید یا  اینکه چرا این همه بودجه صرف کرده اید؟ اول باید ببینیم نقد یعنی چه؟ نقد یعنی اینکه از یک فیلم نقاط ضعف و قدرت را استخراج کنیم و به مخاطب عام ارائه بدهیم که هم راهبردی است برای فیلمساز و هم شناختی به مخاطب می دهد.که عموم نقدها از حیطه این تعریف خارج هستند.«ملک سلیمان» فیلمی است مثل همه فیلمها.ما ادعا می کنیم که یک فیلم خوب ساخته ایم اما ادعا نمی کنیم که یک شاهکار خلق کرده ایم اما در مقوله فیلمنامه باید بگویم که این فیلم را نباید با درام ارسطویی مقایسه کرد چرا که ما بنا نداشتیم که این کار را انجام دهیم بنا بر این بود که تصویرگر فضای آیات قران باشیم که برای آن باید تمهیدات دیگری می اندیشیدیم. وقتی قرار است نوع روایت به نوع دیگری باشد،طبیعی این است که جاهایی هم به غلط دچار شده باشیم.ما از یک چیز مطلق صحبت نمی کنیم.وقتی دررویکردنقدی انصاف باشد از کلمات آن مشخص است.اکثر دوستانی که به فیلم ایراد می گیرند از منظر درام ارسطویی آن را بررسی می کنند من می گویم فرمایش این دوستان درست است اما ما اصلا با آن دید عمل نکرده ایم.چون می خواستیم فضای آیات را ترسیم کنیم،ظرف درام ارسطویی جوابگوی این مظروف نیست.با عیب جویی صرف اتفاقی در سینمای ایران نخواهد افتاد.

با توجه به تکنیکی که در «ملک سلیمان» به کار گرفته شده علی الخصوص صدای دالبی دیجیتال،از آنجاییکه خیلی از سینماهای ما مجهز به لوازم لازم برای این نوع پخش نیستند به خصوص در شهرستانها آیا تمهیداتی اندیشیده اید که به کیفیت اکران ضربه ای وارد نشود؟
ـ یک ضرب المثلی هست که می گوید همین است که هست.حالا ماجرای ماست.تنها کاری که می توان کرد این است که خودمان را با این شرایط وفق دهیم مضاف بر اینکه تمهیدانی در نظر بگیریم که در جاهایی که امکان پخش با کیفیت اصلی وجود ندارد هم بتوان پخش خوب داشته باشیم و کیفیت صدا در سینماهای غیر دالبی هم خوب باشد.تست هم زده ایم که با نتایج خوبی همراه بوده و امیدوارم بدون مشکل پیش برویم.

گفتگو از مریم قاضی زاده - سوره سينما

Link: http://www.sourehcinema.ir/articleview.php?cat=28&id=113563